Склад відаў спорту, прадстаўленых на Алімпійскіх гульнях, пастаянна мяняецца. Сёлета ў Парыжы ўпершыню спаборнічаюць у брэйкінгу, або ў брэйк-дансе. Пачалі кар’еру на Алімпіядах сёрфінг, спартыўнае скалалажанне і скейтбордынг, якія ўжо былі прадстаўленыя на Гульнях у Токіа ў 2021-м. А на Алімпіядзе ў Лос-Анджэлесе ў 2028 годзе з’явіцца адразу пяць дадатковых відаў спорту, некаторыя з якіх, зрэшты, ужо былі алімпійскімі ў мінулым: лакрос, сцяг-футбол, сквош, бейсбол/софтбол і крыкет. Зрэшты, адна з дысцыплін, якія адзначыліся ў мінулым на алімпійскіх стадыёнах, у агляднай будучыні на іх наўрад ці вернецца. Гэта спаборніцтвы ў дуэлі на пісталетах, падчас якіх спартоўцы стралялі адно ў аднаго.
Як дуэлі на пісталетах сталі відам спорту?
У 1901 годзе французскі медык Поль дэ Вільерс, які захапляўся стральбой у мішэні і быў заўзятым дуэлянтам, вынайшаў кулі з сумесі цвёрдага тлушчу і сульфату барыю для дуэльнай практыкі. Яны былі досыць трывалымі, каб не разляцецца ад стрэлу проста ў рулі або на вылеце, але пры гэтым досыць мяккімі, каб не траўмаваць чалавека. З іх дапамогай ладзіць дуэлі на пісталетах стала небяспечна прыкладна настолькі ж, наколькі небяспечна спаборнічаць у фехтаванні на спартыўных шпагах ці рапірах з ахоўнымі наканечнікамі на лязо.
Несмяротныя кулі дэ Вільерса для дуэльных пісталетаў мелі форму шара масай каля 1 грама. Яны мелі прыкметны недахоп — былі вельмі адчувальнымі падчас нагрэву. Стралкі хутка выявілі, што ў гарачае надвор’е, звычайнае для французскага лета, кулі рабіліся мяккімі і непрыдатнымі для стральбы. Таму іх захоўвалі ў спецыяльных трубках, якія змяшчалі ў вялікія шкляныя слоікі з вадой, што захоўвала прахалоду.
Акрамя таго, падчас стральбы такой куляй руля пісталета мусіла быць халоднай. Ужо праз некалькі стрэлаў яна награвалася, праз што куля рабілася мяккай, плавілася і захрасала ў нарэзах рулі. Амерыканскі стралок Уолтэр Уайнэнс у кнізе 1919 года «Сучасны пісталет і як з яго страляць» рэкамендаваў падчас стральбы такімі мяккімі кулямі трымаць рулю пісталета ў вядзерцы з лёдам накшталт таго, якое выкарыстоўваюць для астуджэння шампанскага.
У 1903 годзе Дэ Вільерс дамовіўся з парыжскай фірмай Piot-Lepage наконт вытворчасці спецыяльных дуэльных пісталетаў для стральбы яго кулямі. А ў 1904 годзе заснаваў таварыства Societe L’assaut au Pistolet, якое распрацавала правілы для новага віду спорту — пісталетных дуэляў на мяккіх кулях. У 1905 г. таварыства налічвала больш за сто сябраў, у тым ліку былога прэзідэнта Францыі Казіміра Пер’е. Яно праводзіла ў пятніцы турніры на Елісейскіх палях, падчас якіх мужчыны палілі адзін у аднаго з пісталетаў.
Новы спорт хутка станавіўся папулярным, дуэльныя пісталеты для стральбы мяккімі кулямі пачалі выпускаць і іншыя фірмы — напрыклад, бельгійская Ancion-Marx. Адназарадныя дуэльныя пісталеты для стральбы мяккімі кулямі мелі «рэвальверны» калібр 10,9 мм і выпускаліся звычайна аднолькавымі парамі. Патроны для іх мелі палегчаныя зарады: у іх наогул не выкарыстоўваўся порах, а хапала энергіі ад выбуху капсуля-запальніка. Гэтага хапала, каб разагнаць лёгкую кулю да 87 м/с (для параўнання: хуткасць палёту шасціграмавай кулі з пісталета Макарава, які стаіць на ўзбраенні беларускіх сілавікоў, складае 315 м/с).
Нават мяккая і лёгкая куля дэ Вільерса мела дастаткова сілы, каб зламаць палец ці пакінуць прыкметны сіняк на грудзях — не кажучы ўжо пра пагрозу для твару і тым больш вачэй. Таму пісталеты рэкамендавалася абсталёўваць ахоўнымі шчыткамі для далоні — накшталт гарды на шпазе. Акрамя таго, дуэлянт-спартовец мусіў надзяваць цяжкі доўгі скураны ці ваксаваны плашч і маску, падобную да маскі для фехтавання — але з больш шчыльнай сеткай і трывалай шкляной устаўкай на ўзроўні вачэй. Камплект з пары дуэльных пісталетаў каштаваў у 1908 годзе 150 французскіх франкаў, а плашч і маска абыходзіліся ў 1906 годзе яшчэ ў 60 франкаў.
Калі на Алімпійскіх гульнях праходзілі такія спаборніцтвы?
Спаборніцтвы ў дуэлі на пісталетах адбываліся падчас Пазачарговых Алімпійскіх гульняў 1906 года ў Афінах і IV Алімпійскіх гульняў 1908 года ў Лондане.
На Пазачарговых Алімпійскіх гульнях 1906 года дуэлі на пісталетах былі адной з афіцыйных алімпійскіх дысцыплін.
А вось на IV Алімпіядзе 1908 года дуэльныя спаборніцтвы праводзіліся як дэманстрацыя новага, перспектыўнага віду спорту. Адбыліся яны на той самай алімпійскай пляцоўцы, на якой праходзіў турнір па фехтаванні. Тады ў дуэлі на пісталетах памераліся сіламі і многія спартоўцы-фехтавальшчыкі. Напрыклад, французы граф дэ Манфор (вядомы як найлепшы стралок Францыі), Жак Руўканашы, Жазэф Марэ, брытанец сэр Косма Даф Гордан і згаданы вышэй амерыканец Уолтэр Уайнэнс. У адрозненне ад Афін у 1906 годзе, у Лондане 1908 года пераможцы-дуэлянты алімпійскіх медалёў не атрымлівалі.
Якія былі правілы алімпійскіх дуэляў?
Правілы спартыўных дуэляў на пісталетах былі досыць простымі. Стралкі разводзіліся на адлегласць 20 ці 30 метраў (спаборніцтвы ладзіліся для абедзвюх дыстанцый). Пасля гэтага секундант камандаваў «Гатова!» і пачынаў адлічваць: «Раз, два, тры!» Падымаць пісталет і цэліцца можна было пасля каманды «Гатова!», а стрэліць трэба было да таго, як прагучыць «Тры!»
Доўгае цёмнае паліто, якое абараняла цела і канцавіны дуэлянта, выступала таксама сістэмай падліку балаў. На ім крэйдай маляваліся контуры жыццёва важных органаў. Пераможцам лічыўся той стралок, чыя куля трапляла найбліжэй да гэтых контураў. Выйгрышнай стратэгіяй лічылася цэліцца ў раён кішачніка.
Зрэшты, стральба з несмяротнага пісталета з мяккімі кулямі нават у пачатку XX стагоддзя падалася арганізатарам Алімпійскіх гульняў не асабліва этычнай. Таму ў 1906 годзе ў Грэцыі дуэльная стральба праводзілася ў зрэзаным варыянце: стралкі, як у ціры, стралялі па кардонных мішэнях.
Гледачам такое ноу-хау не спадабалася. Таму ў 1908 годзе ў Лондане спартоўцы-дуэлянты страляліся «па-сапраўднаму», то-бок адзін у аднаго. Хоць спаборніцтвы ў дуэльнай стральбе праводзіліся ў статусе дэманстрацыі, у лонданскай публікі яны сталі вельмі папулярнымі. Газеты публікавалі тлумачэнні правілаў і інтэрв'ю са спартоўцамі. Лонданскі часопіс The Sketch у 1908 годзе назваў «бяскроўны паядынак» на пісталетах «адным з самых цікавых спаборніцтваў на Алімпійскіх гульнях». Асаблівы рэзананс выклікала рашэнне аднаго адважнага стралка адмовіцца ад абароны галавы — ён спадзяваўся на майстэрства сваіх супернікаў і джэнтльменскі кодэкс гонару, які лічыў стральбу ў галаву прыкметай кепскага тону.
Яшчэ адным героем артыкулаў быў амерыканскі стралок Уолтэр Уайнэнс. Выдатны паляўнічы, Уайнэнс успрыняў спаборніцтвы ў спартыўнай дуэлі як магчымасць парушыць «апошняе табу» і на законных падставах пастраляць у людзей. Асаблівай пікантнасці для яго дадавала тое, што супрацьлеглы бок нарэшце можа адказаць агнём. На лонданскай Алімпіядзе амерыканцу давялося спаборнічаць са сваім сябрам, спартовым журналістам Густавам Вулькіным. Уайнэнс трапіў яму паміж вялікім і ўказальным пальцамі, праз што Вулькіну пасля было цяжка пісаць рэпартажы.
Хто станавіўся чэмпіёнам на такіх спаборніцтвах?
Камплекты алімпійскіх медалёў па дуэльнай стральбе разыгрываліся толькі ў 1906 годзе ў Афінах. Чэмпіёнам у дуэлі на дыстанцыі 20 метраў стаў французскі афіцэр Леон Маро. На той самай Пазачарговай Алімпіядзе Маро ўзяў яшчэ адзін залаты і два бронзавыя медалі за розныя варыянты стральбы з вінтоўкі і срэбра за стральбу з пісталета на адлегласці 25 метраў.
Чэмпіёнам у дуэльнай стральбе на дыстанцыі 30 метраў быў грэцкі афіцэр Канстанцінас Скарлатас. Гэты выступ аказаўся яго самым вялікім поспехам: у дуэльнай стральбе на 20 метраў ён заняў толькі чацвёртае месца, а ў трох розных варыянтах стральбы ў мішэні з пісталетаў і рэвальвераў — месцы ад пятага да 17-га.
У неафіцыйным камандным заліку ў 1908 годзе першае месца ў дуэльнай стральбе заняла зборная Францыі, а другое — зборная ЗША.
Ці могуць дуэлі на пісталетах зноў стаць алімпійскім відам спорту?
Ужо наступныя пасля лонданскіх Алімпійскія гульні 1912 года ў Стакгольме абышліся без спаборніцтваў у дуэльнай стральбе. У Еўропе было неспакойна, на Балканах наспявала Першая Балканская вайна. Відаць, у такіх умовах арганізатары Алімпіяды вырашылі лішні раз не прапагандаваць стральбу людзей адно ў аднаго. Канчаткова ж дуэльную стральбу як від спорту пахавала Першая сусветная вайна 1914−1918 гадоў.
Перад Алімпійскімі гульнямі ў Сіднеі 2000 года праводзілася апытанне аўстралійскіх гледачоў. 32% з іх заявілі, што хацелі б, каб дуэльную стральбу аднавілі як від спорту. Аднак улічваючы цяперашнюю напружанасць у свеце, можна меркаваць, што МАК наўрад ці пойдзе на такое адраджэнне.
Чытайце таксама
